Një histori rozë lind dhe vdes në malin e Vashës afër Elbasanit.
Lujginës së bukur të Shkumbinit. Me aq pathosi ka kënduar edhe Isuf Myzyri.
Legjenda , rrjedh në kufijtë e shekujve , por imazhi mbetet i freskët sikur ka ndodhur sot. Kjo sepse jo rrallë ka ndodhur kështu.
Dy të rinj të dashuruar që me shikimin e parë.
Të pamundur për ta kurorëzuar nga barrierat e kohës.
Djali i vobektë. Vajza , e bija e një të pasuri. Shtresëzimi klasor i kohës kurrësesi nuk mund të jepte “leje” për një kurorë të tillë.
Dy të dashuruarit vuanin në heshtje dhimbjen që të shkakton kjo ndjenjë e zjarrtë. As ata nuk e kishin menduar se rruga e bashkimit, nuk do t’i çonte në oazin e dëshiruar , por në vetëflijim. Pleqësia e fshatrave rreth malit , asokohe, pa emër, vendosi t’u vijë në ndihmë dy të rinjve.
I thyen tabutë e kohës.
Vendimi sa i rëndë aq dhe poshtërues.
Feja zakonisht përçudnonte dinjitetin e gruas por dhe të burrit.
Një mashkulli, që i nënshtrohej tekave të tepruara të një gruaje, kafenë ia jepnin në gjunjë!
Dashuria e personazheve të historisë sonë kishte marrë dhenë.
I ati i vazjës nuk po dinte se çfar zgjidhje t’i jepte kërkesës së vajzës.
Kuti i tij i pasurisë nuk mund t’i jepte të drejtën e lejes për martesë me varfanjakun e fshatit. Mendoi e mendoi dhe e gjeti rrugën e zgjidhjes. Do t’i vinte një kusht të rëndë djalit që donte vajzën e tij.
Kjo, që ai të mos kishte mundësi ta përmbushte – “ Që ti të martohesh me vajzën time , duhet ta mbashë në krahë që nga këmbët e malit e deri në majën e tij, pa ndaluar”– i tha ai djalit në mes të kuvendit të burrave.
Jo pak prej tyre ishin mbledhur edhe për të qesëndisur. Djali u mendua dhe për pak sekonda i ktheu përgjigjen. – “ Po , i tha. Për hir të dashurisë që kam për vajzën tëndë do ta mbajë në krahë gjersa të arrijë majën e këtij mali”. Pas plotësimit të këtij kushit , do të caktohej edhe dita e dasmës së të rinjve.
Është e vështirë sot që të marrësh me mend vuajtjet e atij djali azgan, me të dashurën në krah,nëpër atë shpatmali të thiktë përpjetë !
Djali nisi të përpjetën fluturimthi.
Por kjo nuk vazhdoi gjatë. Pleqtë qeleshebardhë e mustaqepërdredhur shihnin me shqetësim se si hap pas hapi djalin po e linin forcat dhe inkurajonin që nga poshtë : “ edhe pak, edhe pak, pothuajse arrite !”.
Djali arriti. Tek të mbledhurit pllakosi heshtja. Në momentin e fundit , që priste të dëgjonte urimin martesor nga babai i vajzës.
Por, nga lodhja e stërmundimshme, zemra e tij pushoi së rrahuri.
Ndoshta më shumë nga ngarkesa e dashurisë se sa nga lodhja.
Vajza nisi të shkulte me duar flokët e saj bishtalecë e të palyer me këna.
Për t’i qëndruar besnike kësaj dashurie me sakrificë supreme, edhe vajza nuk pranoi tjetër fat. Ende pa u ftohur trupi i djaloshit, që do të ishte bashkëshorti i saj, ajo u hodh nga maja e thepisur e malit, rreth 700 metra lartësi, drejt e në greminë.
Kështu përfundoi kjo dashuri e pakurorëzuar me vetëflijimin e dy të rinjëve.
Historia vjen e përjetësuar gjer në ditët tona.
Ajo tingëllon edhe sot si besnikëri gjer në vdekje . Ceremonia mortore e theu zakonin.
Dy të rinjtë u prehën në një varr të përbashkët, ndërsa mali pa emër, mori emër.
Mali Vashës u quajt …. Brezat që rrodhën pas kësaj historie e brezat që vijnë, nuk mund ta harrojnë kurrë Malin e Vashës. Ai mbetet hijerëndë në Juglindje të qytetit të Elbasanit , këmbët e të cilit nisin ngjitur me shtratin e lumit të Shkumbinit.
Madje dhe dielli , shkrep nga ky mal, për të ndriçuar qytetin. Dhe Myzyri i madh do të kthente në këngë vargjet e tij . …kapërceva maln’ e Vashës , pash’ Sopot edhe Vasjar, Të mirmbetsh o Elbasan , do t’këndoj , me lot do qaj…
Për Lajm-shqip
Alfrida Danushi
